شهر نجف، یکی از مهمترین قطب‌های گردشگری مذهبی در جهان به‌ویژه برای شیعیان به شمار می رود و دارای اماکن زیارتی بسیاری است. حرم مطهر علی بن ابی طالب علیه‌السلام، نخستین امام شیعیان در این شهر قرار دارد.
نجف، یکی از مقدس‌ترین شهرهای شیعیان و مرکز قدرت سیاسی شیعیان در عراق است. از جمله مهمترین اماکن زیارتی نجف می‌توان به حرم امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام و قبرستان وادی السلام اشاره کرد. هر سال گردشگران و زائران بسیاری از این شهر بازدید می‌کنند.
این شهر همواره محل تردد و اقامت زائران و مشتاقان و علاقه‌مندان به علوم دینی است. نجف به غیر از حرم مطهر، اماکن مقدس دیگری همچون قبر حضرت آدم و نوح، قبر حضرت هود و قبر حضرت صالح است. مسجد حنانه، مسجد سهله، مسجد هندی، مسجد شیخ طوسی، مقام صاحب الزمان (عج)، مقام امام صادق (ع)،مقام امام سجاد (ع)، قبرستان وادی السلام و آرامگاه کمیل از دیگر دیدنی های نجف و عراق هستند. این شهر علاوه بر اماکن مذهبی چند اثر تاریخی از جمله قلعه نجف، قصر خورنق و برج نمرود هم داشته است که برخی از این آثار به‌دلایل مختلف تخریب شده‌اند. در ادامه شما را با اماکن زیارتی و دیدنی‌های نجف آشنا می‌کنیم.
اماکن زیارتی نجف
حرم امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)
حرم امیرالمؤمنین علی (ع) در مرکز شهر نجف واقع شده است. این آستان مقدس دارای یک گنبد طلایی عظیم، یک گنبدخانه، رواق‌های متعدد و یک صحن است. نخستین ساختمان حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام در زمان هارون‌الرشید عباسی بنا شد و بعد از آن مدام مورد بازسازی و توسعه قرار گرفته است. ساختمانی امروزی حرم مطهر از آثار صفویه است که گنبد باشکوه و ایوان آن به دستور نادرشاه افشار با خشت‌های طلایی تزئین شده است و آیینه‌کاری آن را هنرمندانی از اصفهان انجام دادند. مزار حضرت علی علیه‌السلام درون صندوقی نفیس از خاتم متعلق به زمان شاه اسماعیل صفوی و ضریحی نقره‌ای واقع شده است.
در چهارسوی مرقد رواق‌های باشکوهی وجود دارد که توسط هنرمندان ایرانی تزئین شده‌اند. حرم مطهر، صحن بسیار بزرگی دارد که مرقد اولین امام شیعیان (ع) را در برگرفته است. نمای این صحن که متعلق به زمان صفوی و مزین به کاشی‌های خشتی است، دو ویژگی منحصربه‌فرد دارد؛ اول آن‌که، در تمام فصول سال در هنگام ظهر شرعی، سایه سمت شرق از بین می‌رود، ویژگی دوم آن است که در هنگام بامداد، اولین اشعه آفتاب از میان بازار بزرگ شهر می‌گذرد و پس از عبور از دروازه صحن به ضریح مقدس می‌تابد.
در گرداگرد صحن، اتاق‌هایی وجود دارد که متعلق به آرامگاه بزرگان است. صحن، چهار دروازه اصلی دارد و بزرگ‌ترین آن‌ها «باب الذهب» واقع در سمت شرق است. دروازه شمالی به «باب الطوسی» و دروازه جنوبی به «باب قبله» و دروازه غربی به «باب سلطانی» مشهور است.
مسجد عمران بن شاهین، مسجد خضراء، تکیه بکتاشیه، مسجد الراس، ایوان العلما، موضع الاصبعین و حسینه صحن شریف از دیگر بخش‌های حرم مطهر هستند.
قبرستان وادی‌السلام
قبرستان وادی‌السلام واقع در شمال شرقی نجف اشرف، یکی از مقدس‌ترین گورستان‌های شیعیان و جهان اسلام است. مقبره حضرت هود، مقبره حضرت صالح و قبر بسیاری از علما، سادات و مقام صاحب الزمان (عج)، مقام امام صادق (ع) و مقام امام سجاد (ع) در این قبرستان واقع شده است. فضایل بسیاری برای این قبرستان ذکر شده است، همچنین در روایات آمده :«هر مؤمنی در هر جایی از زمین بمیرد به روح او ندا می‌رسد که به وادی‌السلام بپیوندد که جایگاهی از بهشت است.» و فرشته‌ای به نام «ملک نقاله» وجود دارد که ارواح مؤمنان را از سراسر جهان به این گورستان می‌آورد.
مقام صاحب الزمان (عج)
مقام صاحب الزمان(عج) واقع در قبرستان وادی‌السلام، جایگاهی مقدس است که به آن حضرت نسبت داده می‌شود و مردم برای زیارت و برگزاری نماز به آنجا می‌روند.
آرامگاه حضرت هود و حضرت صالح (ع)
آرامگاه حضرت هود و حضرت صالح (ع) در ابتدای قبرستان وادی‌السلام قرار دارد. بنابر روایات این دو پیامبر در این خطه مدفون شده‌اند.
مقام امام زین‌العابدین (ع)
طبق روایات، مقام امام زین العابدین (ع)، جایگاهی واقع در غرب نجف است که امام سجاد (ع) در هنگام زیارت قبر جد خود، در آنجا نماز می‌خوانده است.
آرامگاه کمیل بن زیاد نخعی
آرامگاه کمیل بن زیاد نخعی، یکی از یاران وفادار حضرت علی (ع) در بزرگراه نجف-کوفه قرار دارد. این آرامگاه دارای یک صحن وسیع و گنبدی بزرگ است.
آرامگاه شیخ طوسی
آرامگاه شیخ طوسی که امروزه به نام «جامع الشیخ الطوسی» شناخته می‌شود در نزدیکی حرم مطهر حضرت علی (ع) قرار دارد. این آرامگاه متعلق به شیخ طوسی، یکی از مشاهیر فقهای امامیه و بنیان‌گذار حوزه علمیه نجف است. آرامگاه شیخ طوسی در محل خانه او ساخته شده است که پس از مدتی به مسجد تبدیل شد و در طول ده قرن گذشته، یکی از مراکز اصلی تدریس حوزه نجف به شمار می‌رود. مسجد شیخ طوسی یکی از مساجد مشهور نجف است و آرامگاه محمدمهدی طباطبایی معروف به بحر العلوم، یکی از مشاهیر علمای امامیه نیز در گوشه‌ای از این مسجد قرار دارد.
مساجد نجف
مسجد شیخ انصاری
مسجد شیخ انصاری که به نام مسجد ترک‌ها هم شناخته می‌شود، با یاری و نظارت شیخ انصاری در محله «حویش» ساخته شد. برخی از کلاس‌های درس بزرگان و عالمان حوزه علمیه نجف در این مسجد برگزار می‌شود. امام خمینی (ره) و سید محمد کاظم طباطبایی از عالمان عصر قاجار نیز در این مسجد تدریس می‌کردند.
مسجد هندی
مسجد هندی یکی بزرگ‌ترین و مشهورترین مساجد نجف و یکی از مراکز تدریس حوزه علمیه نجف است. هر سال، مراسم عزاداری محرم در این مسجد برگزار می‌شود. کتابخانه آیةالله حکیم و آرامگاه او در کنار این مسجد قرار دارد.
مسجد خضراء
مسجد خضراء، یکی دیگر از مساجد مشهور نجف است که سال‌ها به‌عنوان محل تدریس در حوزه علمیه نجف مورد استفاده بوده است.
مسجد جواهری
مسجد جواهری، محل دفن صاحب جواهر (رحمةالله) است و به همین دلیل به این نام شهرت دارد.
مسجد حنانه
مسجد حنانه در محله‌ای به همین نام، در بزرگراه نجف- کوفه واقع شده است. بنا به روایات، هنگامی که سر امام حسین (ع) را در مکان این مسجد بر زمین گذاشتند، از آن ناله‌ای بلند شد، به همین دلیل به حنانه مشهور است.
مدارس نجف
شهر نجف از ده قرن پیش تاکنون، بزرگ‌ترین حوزه دینی بوده است، از این‌رو مدارس فراوانی به‌منظور سکونت و تدریس طلاب در آن ساخته شده است. مدرسه قوام، مدرسه سید یزدی، مدرسه جامعة النجف الدینیة، مدرسه قزوینی، مدرسه مهدیه، مدرسه بخاری، مدرسه صدراعظم، مدرسه آیةالله بروجردی و مدرسه هندی از جمله مدارس ساخته شده در نجف هستند.
کتابخانه‌های نجف
نجف به‌عنوان یک شهر حوزوی و مرکز علم و دانش دارای کتابخانه‌های بسیاری است و معمولاً در هر مدرسه، کتابخانه‌ای وجود دارد.
کتابخانه علوی
کتابخانه علوی که به نام‌های «الحیدریه»، «الخزانة الغرویه» و «مکتبةالصحن» هم شناخته می‌شود، متعلق به قرن چهارم هجری یا قبل از آن است. عضد الدوله دیلمی، یکی از کسانی است که در ایجاد و توسعه این کتابخانه سهیم بوده است. کتابخانه علوی در قرن هشتم هجری دچار آتش‌سوزی شد و بسیاری از کتاب‌های آن، از جمله سه جلد از مصحف شریف قرآن به خط امام علی (ع) از بین رفت. بعدها این کتابخانه به همت بزرگان و علما بازسازی و احیا شد، اما پس از مدتی اهمیت خود را از دست داد و بسیاری از کتاب‌های آن از میان رفت یا از کتابخانه خارج شد. امروزه تعداد اندکی از مجموعه نفیس این کتابخانه باقی‌مانده است.
کتابخانه امیرالمؤمنین
کتابخانه امیرالمؤمنین، یکی از غنی‌ترین و معتبرترین کتابخانه‌های نجف است که در روز عید غدیر سال ۱۳۷۱ هجری قمری به همت مرحوم علامه امینی (صاحب الغدیر) در محله ایشان ساخته شد و آرامگاه این بزرگوار هم در کنار این کتابخانه واقع شده است.
اماکن تاریخی نجف
قصر خورنق
قصر خورنق واقع در دو کیلومتری نجف توسط نعمان بن امرؤالقیس از پادشاهان لخم برای اقامت یزدگرد یا بهرام ساخته شده بود. برخی از پایه‌های این قصر تا چندی پیش باقی بود، اما امروزه اثری از آن باقی نمانده است.
قلعه نجف
قلعه نجف، قلعه‌ای مستحکم و متعلق به عصر عثمانی‌ها بود. حاج محمدحسین خان صدراعظم اصفهانی، دیوارهای این قلعه را بازسازی کرده و دو درب برای آن گذاشته بود. یک سمت از دیوار این قلعه با ۶ متر طول رو به مسجد کوفه و سمت دیگر آن با ۷ متر طول رو به وادی السلام بوده است. قلعه نجف تا دوره قاجار کاملا پابرجا بود و دروازه نجف در کنار دیوار قلعه قرار داشت که اطراف آن را بازار فراگرفته بود. یکی از ورودی‌های صحن هم از همین قلعه باز می‌شد که با توسعه اطراف صحن، این قلعه تخریب شد و دیگر اثری از آن باقی نمانده است.
مقبره دی الکفل
در یک آبادی به نام «ذی الکفل» واقع در ۴۰ کیلومتری جاده نجف- حله، پیامبر بنی اسرائیل دفن شده است. در این آبادی قلعه آجری کوچکی وجود دارد که مقبره ذی الکفل درون آن است. این پیامبر چون کفیل یهودیان بود، او را ذی الکفل می‌خواندند. یهودیان در قرن گذشته، بناهایی در این منطقه ساخته‌اند و ساکنان این ناحیه که یهودی و عرب بودند، بعدها به فلسطین مهاجرت کردند. هر ساله زائران یهودی از نقاط مختلف به این مکان می‌آمدند و یک ماه در آنجا ساکن می‌شدند. در پشت این مقبره، مسجدی وجود دارد که گفته می‌شود چهار نفر از حواریان در آن به خاک سپرده شده‌اند و قبر دختر ذی الکفل هم در آنجا قرار دارد.
برج نمرود
برج نمرود در کنار شط و بالاتر از آبادی ذی الکفل بر فراز تپه‌ای واقع شده است. این برج آجری دارای سرداب و زیرزمین است. بنا به روایات، حضرت ابراهیم (ع) را از این محل به آتش انداخته‌اند. این برج و تپه از آثار به‌جامانده از شهر باستانی بابل است که با وجود فرسودگی و تخریب هم‌چنان استوار مانده است.